Nieuwe Wtmo kost stichtingen veel werk

• Wet Transparante maatschappelijke organisaties (WMO)
• Checklist
• Inzage in donateurs
• Inzage door de burgemeester
• Inzage door het Openbaar Ministerie
• Bewaarplicht donateurs
• Grensbedrag donatie
• Publicatie van jaarcijfers stichtingen
• Mening

Wet Transparantie maatschappelijke organisaties (WMO)

De Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo) zorgt voor een forse toename van administratieve lasten voor alle stichtingen in Nederland. Het doel van de wet is het tegengaan van ongewenste buitenlandse beïnvloeding. Volgens de wetgever kunnen donaties aan maatschappelijke organisaties leiden tot inmenging door onvrije buitenlandse regimes. De wet moet de democratische rechtsstaat beschermen.
De wet is op 1 april 2025 aangenomen door de Tweede Kamer. De verwachting is dat de Eerste Kamer de wet nog voor het einde van 2025 zal behandelen. De verplichtingen gaan dan gelden vanaf het boekjaar 2026.
De wet is van toepassing op verenigingen, stichtingen en kerkgenootschappen. Opvallend is dat ook buitenlandse rechtspersonen die lijken op stichtingen én in Nederland actief zijn, onder de regeling vallen.
Daarnaast krijgt het Openbaar Ministerie (OM) via deze wet een bevoegdheid tot handhaving van statuten.

Checklist

We hebben een checklist Wtmo voor stichtingen gemaakt met tips wat je al in 2025 kunt gaan doen.

Inzage in donateurs

Stichtingen moeten op verzoek inzage geven in de herkomst, het doel en de omvang van één of meer donaties. Die inzage kan worden geëist door:

• De Burgemeester van de gemeente waar de organisatie is gevestigd of actief is;
• Het Openbaar Ministerie;
• een aantal andere instanties zoals De Belastingdienst

Inzage door de burgemeester

De burgemeester kan op grond van de Wtmo, inzage vragen na overleg in de lokale driehoek (burgemeester, politie en OM), als er gerede twijfel bestaat over de herkomst van financiële middelen.
Let op: een organisatie die landelijk opereert, kan dus met verzoeken van meerdere burgemeesters te maken krijgen.
De burgemeester mag ook persoonsgegevens van donateurs opvragen, waaronder informatie over hun religie of andere gevoelige persoonsgegevens in de zin van de AVG.
De organisatie moet de gevraagde informatie schriftelijk en onverwijld verstrekken, uiterlijk binnen vier weken.

Inzage door het Openbaar Ministerie

Het OM kan inzage eisen als er sprake is van ernstige twijfel of:

• De statuten te goeder trouw worden nageleefd;
• Het bestuur zijn taak naar behoren vervult.

Het OM kan dan informatie opvragen over de geografische herkomst, het doel en de omvang van donaties.
Opmerkelijk is dat hiermee voor het eerst een wettelijke grondslag ontstaat voor toezicht op de naleving van statuten.

Bewaarplicht donateurs

De stichting moet gegevens over ontvangen donaties en de donateurs vijf jaar lang bewaren. Het is nog niet duidelijk hoe je aan deze gegevens moet komen. Zo is het voor een organisatie lang niet altijd helder met welk doel een donatie is geschonken. Ook beschikken ontvangers vaak niet over gegevens omtrent religie en dergelijke van de schenker.

Grensbedrag donatie

Na een aangenomen motie geldt een ondergrens van € 15.000 voor donaties. Let op als je online gaat zoeken, deze aanpassing van de Wtmo is meestal niet verwerkt in artikelen of AI resultaten.
Dat wil zeggen: pas bij donaties (in geld of natura, zoals diensten of arbeid) boven dit bedrag geldt de inzageverplichting.
Let op: meerdere kleinere donaties van één donateur moeten worden opgeteld. De minister kan via een aanvullende regeling (AMvB) een lagere grens instellen.

Publicatie van jaarcijfers stichtingen

Alle stichtingen zijn na invoering van de Wtmo verplicht jaarlijks een jaarrekening te deponeren bij de Kamer van Koophandel.
Dit geldt óók voor stichtingen die geen donaties ontvangen, zoals een STAK (stichting administratiekantoor). Zelfs als die geen onderneming drijft en nu geen deponeringsplicht kent.
De vereiste stukken zijn:

• Een balans;
• Een staat van baten en lasten.

Deze moeten door de stichtingbestuurders zijn ondertekend. De stukken zijn niet openbaar, maar zijn wel toegankelijk voor overheidsinstanties.

Mening

Tot op heden blijkt de toepassing van deze wet zich vooral te richten op de financiering van moskeeën. Er zijn nauwelijks tot geen gevallen bekend waarbij niet-islamitische organisaties vergelijkbare aandacht kregen.
Opvallend is ook dat politieke partijen expliciet buiten de reikwijdte van deze wet zijn gehouden. Ondanks de aanwijzingen van financiering uit Rusland.
De begrippen waarop handhaving rust – zoals “ongewenste beïnvloeding” en “maatschappelijke ontwrichting” – zijn vage en niet-juridisch afgebakende termen. Dat betekent dat lokale autoriteiten daar verschillend tegenaan kunnen kijken.
Dit wringt temeer omdat het opvragen van financiële gegevens en donateursinformatie inbreuk kan maken op fundamentele rechten zoals de vrijheid van vereniging en de vrijheid van godsdienst.

Deze kritiek is mede afkomstig van Goede Doelen Nederland, Kerkelijke organisaties, juristen en de Raad van State.